فهرست بستن
دفاع

بایدها و نبایدها در جلسه دفاع پایان‌نامه

 پس از اتمام نگارش پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی نوبت به دفاع از آن می‌رسد. برای انجام دفاع از پایان‌ نامه کارشناسی ارشد یا دکتری، دانشجو باید یک نسخه از پایان‌نامه‌اش را به دانشگاه محل تحصیلش تحویل دهد تا پس از تعیین داوران، در جلسه‌ای رسمی درباره پایان‌نامه خود گزارشی شفاهی ارائه دهد.

دانشجو در این گزارش ۱۵ تا ۳۰ دقیقه فرصت دارد درباره پژوهش خود و مراحل تکمیل آن توضیح دهد تا همه حاضران در جلسه از روند تحقیق و چالش‌های مسیر تهیه و نگارش آن آگاه شوند. همچنین موظف است با صبر و حوصله به پرسش‌های داوران به‌طور دقیق و کامل پاسخ دهد تا چنانچه کاستی یا نقصی در پژوهش وی باشد، مشخص شود و او بتواند در نسخه نهایی پایان‌نامه آن را اصلاح یا تکمیل کند.

جلسه دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری برای دانشجویان از اهمیت بسیاری برخوردار است، چراکه از یک پژوهش علمی دفاع می‌شود؛ دستاوردی که ممکن است در پیشرفت تکنولوژی و صنعت کشور کمک کند و از طرفی در ادامه مسیر تحصیل او موثر است. استادان در این جلسه با محک زدن سطح علمی دانشجو به میزان تسلط وی پی می‌برند و با طرح سوالات مختلف مطمئن می‌شوند که این تحقیق توسط دانشجو تهیه و تدوین و کاملا درک شده و از آثار دیگران کپی یا سرقت نشده است.

توصیه های مهم در جلسه دفاع

زمان شما برای ارائه مطالب خود فقط ۲۰ دقیقه است. توجه داشته باشید که در حدود ۲ الی ۳ دقیقه (حداکثر ۵ دقیقه) به لزوم انجام تحقیق و تاریخچه تحقیقات انجام شده قبلی در زمینه کار خود بپردازید (حداکثر ۳ اسلاید) و باقیمانده زمان را به توضیح در مورد روش کار خودتان و یافته‌هایتان بپردازید.

نتیجه گیری و بحث در مورد یافته‌های شما مهمترین قسمت پایان نامه است که همگی مایل به شنیدن آن هستند.

صفحه اول پاور پوینت، صفحه عنوان باشد و قبل از شروع جلسه در حال نمایش باشد تا حاضرین با عنوان، محقق، استاد راهنما و سایر مطالب سمینار بیشتر آشنا شوند. در صورتی که برای شما امکان دارد، بهتر است از رایانه خودتان استفاده کنید تا مشکلات عدم تطبیق فونت و نرم افزار برای شما پیش نیاید. در این حالت می‌توانید در متون فارسی از فونت‌های زیبایی که موجود است بجای  فونت پیش‌فرض ویندوز استفاده کنید. در صورتی که امکان استفاده از رایانه خودتان میسر نیست، حتماً چند ساعت قبل این کنترل‌ها را با رایانه محل سمینار کنترل کنید.

 

نکات مهم پیش از دفاع

پیش از برگزاری جلسه دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری لازم است دانشجویان موارد زیر را رعایت کنند:

  • برنامه‌ریزی:

همچنان که در همه زندگی برنامه‌ریزی و مدیریت زمان ضروری است، برای برگزاری یک جلسه دفاع موفق و جذاب، که نمایانگر قدرت علمی و تسلط دانشجو بر نتیجه ماه‌ها مطالعه و پژوهش است، نیز باید طبق برنامه پیش رفت تا پیش از روز دفاع همه کارها انجام شود و با آمادگی کامل و آرامش جلسه را برگزار کرد.

  • آگاهی از قوانین دانشگاه‌:

هر دانشگاهی قوانین خاصی برای نگارش پایان‌نامه و دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری دارد. دانشجو باید بداند که چه کسانی در جلسه دفاع او شرکت می‌کنند، داوران جلسه چه کسانی هستند و آیا استاد راهنما یا مشاور در جلسه خواهد بود؟

  • انتخاب زمان مناسب برای جلسه دفاع:

صبح بهترین زمان برای جلسه دفاع پایان‌نامه است، اما نه خیلی زود؛ بهتر است پس از ساعت ده صبح جلسه برگزار شود.

  • دقت در جزئیات:

تسلط بر همه فصول و اطلاعات پایان‌نامه الزامی است، چراکه استادان با دقت پایان‌نامه را می‌خوانند. حتی بهتر است دانشجو درباره موضوع پایان‌نامه مطالعه کند و از آخرین پژوهش‌های انجام‌شده در آن حوزه مطلع شود و کاملا به‌روز باشد.

  • شرکت در جلسات دفاع دیگران:

دانشجو باید برای آشنایی با فرآیند برگزاری جلسات دفاع از پایان‌نامه و کسب تجربه، در جلسات دفاع دیگران شرکت کند و نکات مهم را به خاطر بسپارد.

  • تهیه وسایل مورد نیاز:

تهیه یک نسخه از پایان‌نامه و مشخص کردن قسمت‌های مهم آن، بررسی کامل لپ‌تاپ برای پیشگیری از مشکلات احتمالی، آماده کردن فایل‌های پایان‌نامه و تهیه نسخه پشتیبان از آن‌ها، چک کردن پاورپوینت دفاع و سیستم‌های نمایش سالن جلسه، تهیه کاغذ و خودکار برای نوشتن نکات استادان، آب و کمی خوراکی مغذی شیرین برای مواقع لازم و… پیش از برگزاری جلسه دفاع ضروری است.

  • تهیه پاورپوینتی جذاب و کامل:

معمول است که دانشجویان در جلسه دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری پاورپوینتی تهیه می‌کنند و با نمایش اسلایدهای آن در جلسه به توضیح مطالب خود می‌پردازند؛ البته مطالب باید اولویت‌بندی شوند تا نکته مهمی جا نیفتد.

  • متناسب‌ سازی حجم مطالب براساس زمان جلسه:

تنظیم زمان برای ارائه بخش‌های مختلف پایان‌نامه و تناسب حجم مطالب با زمان جلسه از موارد مهم دیگر است. معمولا برای دفاع دانشجو ۱۵تا ۳۰دقیقه زمان در نظر گرفته می‌شود، از این‌رو دانشجو باید برای توضیح هر بخش از پایان‌نامه زمانی مناسب اختصاص دهد.

  • تعیین نحوه روایت و بیان خود:

به‌کارگیری مهارت‌های سخنرانی و سخنوری به جلب نظر داوران و حضار کمک می‌کند. برای تسلط بیشتر می‌توان از چکیده دفاع یادداشت‌هایی آماده و قبل از جلسه آن‌ها را مرور کرد.

  • تهیه فهرستی از پرسش‌های احتمالی:

در طول جلسه داوران سوالاتی خواهند پرسید. نوشتن سوالات احتمالی و پاسخ‌هایی مناسب و قانع‌کننده بر تسلط دانشجو موثر است، اما نباید جملات پاسخ را حفظ کرد، درک مفاهیم و توضیحش در جلسه طبیعی و جذاب‌تر است.

  • تمرین کردن:

دانشجو باید پیش از روز برگزاری جلسه چند بار به‌تنهایی و چند بار در جمع دوستان یا خانواده دفاع خود را تمرین کند تا کاملا بر اجرای خود مسلط شود. حتی می‌توان اجرای تمرینی را ضبط کرد و با گوش کردن به آن نقاط ضعف‌ خود را پیدا کرد.

  • غلبه بر استرس:

استرس داشتن تا حدی طبیعی است، اما با رعایت چند مورد باید از افزایش میزان آن جلوگیری کرد؛ مثلا روز قبل از جلسه دفاع حتما استراحت کافی و خواب راحت داشت. تغذیه کافی و مناسب به افزایش انرژی کمک می‌کند. همچنین آشنایی با داوران پیش از جلسه دفاع نیز از استرس می‌کاهد؛ برای شناخت بهتر داوران می‌توان از مقالاتی که آن‌ها نوشته‌اند، به‌ویژه مقالات مرتبط با موضوع خود اطلاعاتی جمع کرد. در نهایت، مراجعه به یک مشاور خوب نیز می‌تواند به رفع استرس بیش از حد کمک کند.

  • مشورت با استاد راهنما:

مشورت کردن با استاد راهنما بسیار مفید است و باید یک هفته پیش از زمان جلسه دفاع نسخه‌ای از پایان‌نامه‌ را برای او و داوران فرستاد.

  • انتخاب و تهیه پوششی مناسب:

تهیه لباسی شیک و مرتب و البته ساده و داشتن ظاهری آراسته و موجه در جلسه، دید داوران و حضار را بهتر و مثبت می‌کند.

  • حضور در سالن دفاع یک ساعت پیش از جلسه:

آماده‌سازی زودتر فضا و امکانات باعث راحتی خیال دانشجو خواهد شد تا تمرکز او فقط بر اجرای دفاعیه معطوف شود.

مراحل آمادگی برای جلسه دفاع از پایان‌نامه:

۱- دریافت و تکمیل فرم آمادگی برای دفاع

۲- امضاء استاد راهنما و استاد مشاور

منظور تایید آمادگی دانشجو برای دفاع (البته بدون درج تاریخ)

۳- تحویل مدارک زیر به گروه:

– فرم آمادگی برای دفاع

– یک نسخه پرینت از پایان نامه (نیازی به صحافی نیست اما ظاهر پایان نامه نباید مشکلی داشته باشد. فرمت‌ها باید رعایت شده باشد)

– یک سی دی حاوی: فایل پایان نامه  فایل پاور پوینت ارائه

فایل منابعی که در فهرست منابع آمده است (منابعی که نسخه کاغذی هستند نیازی به ارائه نیست)

– جدولی که استاد راهنما و استاد مشاور مشخص کرده باشند که در چه روزهایی و چه ساعاتی برای تشکیل جلسه می‌توانند به دانشکده تشریف بیاورند

– گواهی کاربرد نتایج پایان نامه در صنعت

– گواهی ارسال مقاله یا قبول چاپ مقاله به همراه مقاله‌های مورد نظر

۴- اخد تاریخ و ساعت دفاع و نام داور (معمولا دو تا چهار روز پس از انجام مرحله قبل)

۵- تهیه آگهی اعلام جلسه دفاع و تحویل پنج نسخه از آن به گروه

۶- انجام سایر امور اداری در محل دانشگاه

نکات مهم هنگام دفاع

هنگام برگزاری جلسه دفاع از پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا دفاع از پایان‌نامه دکتری نیز دانشجویان باید به نکات مهمی توجه کنند که عبارت‌اند از:

  • آغازی درست، پرانرژی و جذاب:

بهتر است با نام خدا و معرفی خود و موضوع پایان‌نامه کلام را آغاز کرد، سپس به معرفی استاد راهنما و مشاور با ذکر لفظ استاد یا دکتر پرداخت و از آن‌ها و حضار تشکر کرد. یک مقدمه مناسب و محترمانه می‌تواند تاثیر خوبی بر حاضران در جلسه بگذارد و در نهایت به پایانی خوب ختم خواهد شد.

  • صحبت درباره موضوع پایان‌نامه‌:

دانشجو باید براساس برنامه‌ریزی‌اش‌ داستان پایان‌نامه خود را روایت کند و نکات مهم را طبق اولویت‌هایی که مشخص کرده توضیح دهد؛ دلایل انتخاب موضوع پایان‌نامه، اهداف پژوهش، اهمیت آن، ساختار پایان نامه و روش تحقیق، چگونگی گردآوری اطلاعات، فراز و فرودهای فرآیند تحقیق، دستاوردهای پژوهش، مدت زمان پژوهش و… در این بخش می‌توان به متمایز و مفید و موثر بودن پژوهش اشاره کرد تا ارزش کار مشخص شود.

  • طرح سوالات و فرضیه‌ها:

هر پایان‌نامه‌ بر مبنای پرسش‌هایی شکل می‌گیرد و در هر فصل به یکی از آن‌ها با طرح فرضیه‌هایی پاسخ داده می‌شود. اینک باید به‌طور خلاصه به این سوال و جواب‌ها پرداخت، مگر این‌که استادان خواستار توضیح بیشتری باشند.

  • بیان نتیجه‌گیری:

در بخش پایانی باید نتیجه‌گیری دانشجو از پژوهش بیان و پیشنهادهایی ارائه شود.

  • تشکر مجدد و قدردانی از استادان:

در انتهای جلسه ضروری است از استادان دوباره سپاسگزاری کرد و یکی از روش‌های خوب آن اختصاص اسلاید پایانی پاورپوینت به ذکر نام استادان و تقدیر از آن‌هاست.

 معیارهای موثر در نمره پایان نامه:

سطح علمی و کاربردی پایان نامه

نحوه تجزیه و تحلیل، بحث و نتیجه‌گیری

نحوه و میزان استفاده از منابع و ماخذ و به روز بودن آنها

نحوه تنظیم و تدوین مطالب و حسن نگارش نحوه بکارگیری جداول و منحنی‌ها و شکل‌ها

نحوه ارائه پایان ‌نامه و میزان توانایی دانشجو در پاسخ به سوالات در جلسه دفاعیه

پذیرش نهایی مقاله استخراج شده از پایان نامه در مجلات ISI، علمی- پژوهشی و کنفرانس‌های بین‌المللی و یا ملی

 امور پس از برگزاری جلسه دفاع

در پایان جلسه دفاع، اصلاحات مورد نظر داوران را از ایشان بگیرید.

اصلاحات مورد نظر داوران را در پایان نامه خود اعمال کرده و به همراه یادداشت ایشان برای تایید شفاهی به هر دو داور خود مراجعه کنید.

در صورت تایید داوران، پایان نامه را نزد استاد راهنما و سپس استاد مشاور ببرید تا ایشان صفحه مخصوص را (فقط یک نسخه) امضاء نمایند.

پایان نامه را نزد دو داور ببرید تا ایشان نیز صفحه مخصوص را امضاء نمایند.

پایان نامه را نزد مدیر گروه ببرید تا ایشان نیز صفحه مخصوص را امضاء نمایند.

با راهنمایی استاد راهنما مقاله‌ای از پایان نامه خود برابر فرمت دانشگاه تهیه کنید. فرم مخصوصی وجود دارد که لازم است تا استاد راهنما مقاله را تایید کند.

 

تماس با ما